Schola Węgajty zaprasza do Bielska Podlaskiego na SYMPOZJON „PROLOG – CRESTA 2016”,
czterodniowe spotkanie wokół święta Opieki Bogarodzicy (Pokrow) i Romana Melodosa, przypadającego na dzień 14 października, poprzedzone warsztatami ikonograficznymi i śpiewu liturgicznego, z udziałem gości z Serbii i Macedonii.
Schola realizuje projekt międzynarodowej wymiany z artystami z Serbii i Macedonii:
„CRESTA 2016 – Artystyczna wędrówka granią na szlaku pogranicza kultur”. Na zakończenie tegorocznych działań, wspólnie z partnerami z Podlasia – Stowarzyszeniem Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach oraz Parafią Prawosławną Opieki Bogarodzicy zaplanowaliśmy w Bielsku Podlaskim SYMPOZJON „PROLOG – CRESTA 2016” w dniach 13-16 października.
Bielsk Podlaski położony jest w północno-wschodniej części kraju, w regionie Podlasia, pogranicza ogniskującego całe doświadczenie wielokulturowości Polski jak w kalejdoskopie.
Zlokalizowany dziś na wschodzie, historycznie region ten znajdował się w centrum Rzeczypospolitej. W miasteczkach i w okolicach zachowały się zabytki związane z wszystkimi mniejszościami etnicznymi i religijnymi: kościoły katolickie i ewangelickie, klasztory i cerkwie prawosławne, synagogi w Tykocinie i Orli, meczet drewniany w Kruszynianach.
W cerkwi klasztornej w niedalekim Supraślu zachowały się fragmenty średniowiecznych fresków wykonane przez malarzy z Serbii. Jest to architektura gotycka – obronna, łącząca elementy wschodnie i zachodnie, formy bizantyjskie i zachodnioeuropejskie. To również ośrodek muzyczny z własną, idiomatyczną tradycją liturgiczną. Zachowany unikatowy manuskrypt „Irmologion Supraski” z XVI wieku, będący jednym z najważniejszych przykładów zbioru repertuaru liturgicznego wczesnego śpiewu staro-cerkiewno- słowiańskiego, wykazuje wpływy za pośrednictwem Bałkanów, sięgające greckiego Bizancjum.
Po tegorocznej wyprawie bałkańskiej Scholi Węgajty z prezentacjami dramatu liturgicznego „Ludus Passionis” w Belgradzie i Skopje, co stanowiło centralną część projektu CRESTA, postanowiliśmy zorganizować na Podlasiu podsumowujący SYMPOZJON, zapraszając z rewizytą przedstawicieli naszych artystycznych partnerów z Serbii i Macedonii.
Ważna była propozycja Stowarzyszenia „Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach”, z którym współpracujemy regularnie od 2008 roku, by połączyć Sympozjon „CRESTA” z realizowanym przez nich projektem „PROLOG – Dni Piśmiennictwa Słowiańskiego”.
PROLOG – zbiór żywotów świętych, jest najstarszą zachowaną księgą rękopiśmienną z Bielska Podlaskiego. Księga powstała w 1496 r., na zamówienie namiestnika bielskiego Sołtana Sołtanowicza. Bielski monaster prawosławny św. Mikołaja był w średniowieczu ważnym ośrodkiem piśmiennictwa słowiańskiego. Z Bielska Podlaskiego wywodzi się pierwszy ihumen monasteru supraskiego o. Pafnucy Siegień, twórca manuskryptów oraz słynnej biblioteki supraskiej.
CRESTA 2016 dotyczy artystycznego badania potencjału obszaru na styku kultury i mentalności zachodniej i wschodniej – obszarów granicznych, kulturowo niejednorodnych, na których tradycyjne kultury koegzystują od wieków, wpływają na siebie, jak na przykład świat kultury bizantyjskiej i świat łaciński.
Obrazem tej koegzystencji jest wiodąca poprzez środkową Europę z południa na północ grań (po włosku „cresta” – stąd tytuł projektu), dzieląca tereny i kultury pogranicza między wpływami wschodu i zachodu. Jednocześnie tędy prowadził szlak ruchu idei i form, jak na przykład misja Cyryla i Metodego. Podążali tędy mistrzowie sztuki ikonopisania, którzy wraz ze swymi uczniami wędrowali z Konstantynopola i Tesalonik przez macedońską Ochrydę do Rumunii, Serbii i dalej na północ, na przykład do kaplicy Św. Trójcy na zamku w Lublinie i do cerkwi pw. Zwiastowania w klasztorze w Supraślu, zdobiąc świątynie freskami bizantyjskimi. Wyrazem tego szlaku – „cresty”- w przestrzeni nazywanej „dziedzictwem kulturowym” są tradycyjne obrzędy, śpiew, teatr, ikonografia – elementy, poprzez które poszczególne wspólnoty definiują i wyrażają swoją tożsamość i duchowość. Bardzo cenny manuskrypt Irmologionu Supraskiego istniejący w tzw. notacji kijowskiej fascynuje nas i badaczy z rumuńskiego monasteru w Petru Voda, bo jest odbiciem manuskryptu (nie tylko zapis muzyczny ale także styl iluminacji) funkcjonującego w klasztorze w Putnej, w karpackiej Bukowinie. Nasza „cresta” ma urzeczywistniać mosty głównie poprzez medium sztuki liturgicznej, dramatycznej, ikony i praktyki śpiewu.
Wydarzenia Sympozjonu:
Zaprezentowana będzie dramatyzacja liturgiczna czyli Oficjum, zawierające jeden z najstarszych dramatów chrześcijańskich, według tekstu hymnu św. Romana Melodosa (VI wiek) – „KONTAKION O NAWRÓCONEJ”. Wykonany on będzie w tłumaczeniu na język polski, z fragmentami w języku oryginału, po grecku i staro cerkiewno-słowiańsku, z muzyką skomponowaną w stylu bizantyjskim. Zespół wykonawców to śpiewacy Scholi Węgajty, lokalni kantorzy z Podlasia, śpiewacy z chóru im. Bogdana Onisimowicza oraz śpiewacy z zespołów partnerów z Belgradu i Skopje.
W nabożeństwach świątecznych w Cerkwi Pokrowskiej usłyszymy wczesny śpiew liturgiczny z tradycji bizantyjskiej, m.in. w wykonaniu serbskiego bizantyjskiego chóru im. „Moiseya Petrovicha” z Belgradu.
W Muzeum w starym Ratuszu zaaranżujemy na tydzień wystawę ikon współczesnych, miedzy innymi z pracowni ikonopisania Grupa Agathos z Warszawy, Warmińskiej pracowni ikony z Nowego Kawkowa oraz lokalnych ikonografów z Podlasia.
Odbędą się wykłady i multimedialne prezentacje dotyczące tradycji sztuki sakralnej i śpiewu liturgicznego północy i południa Europy środkowej.
W sobotni wieczór wspólna biesiada, połączona z muzyką ludową i tańcami korowodowymi z Serbii (serbska „Chalgia”), z regionów Podlasia (polskiego i białoruskiego) oraz z różnych europejskich tradycji tańców kołowych.
Sympozjon zostanie poprzedzony i zamknięty warsztatami ikonopisania i warsztatami śpiewu liturgicznego.
Szczegółowy harmonogram w folderze informacyjnym ( kliknij link, by ściągnąć PDF sympozjon-folder )
Wykładowcy i prowadzący warsztaty:
Marcin Abijski – śpiewak i muzykolog bizantyjski. Uczeń Archonta Hymnodosa Wielkiego Kościoła (Patriarchatu Konstantynopola) Georgiosa Chatzichronoglou. Założyciel i dyrygent Męskiego Chóru Kameralnego im. Bogdana Onisimowicza. Kantor jedynej w Polsce prawosławnej pustelni – Skitu św. św. Antoniego i Teodozjusza w Odrynkach. Nauczyciel śpiewu w monasterach św. Góry Athos. W swych badaniach szuka relacji między oryginalnym śpiewem grecko-bizantyjskim a monodią staroruską. Jest autorem muzyki grecko-bizantyjskiej do polskiego „Akatystu do Przenajświętszej Bogarodzicy” pióra ks. Józefa Maja. W utworze tym po raz pierwszy spotkały się oryginalna muzyka bizantyjska oraz język polski. Nauczyciel śpiewu w monasterach św. Góry Athos.
Nikola Popmihajlov – ukończył Narodowe Konserwatorium w Belgradzie ( bizantyjska muzyka cerkiewna) oraz historię na Wydziale Filozofii; protopsalta w Cerkwii św. Archanioła Gabriela, prowadzi Serbski -bizantyjski chór Moisey Petrovich i jest wykładowcą w Szkole śpiewu liturgicznego im. Moisey Petrovich; w latach 2003-2008 pracował jako wykładowca na Wydziale Teologii w Belgradzie a w latach 2009-2015 – jako wykładowca na Akademii Muzyki Prawosławnej w Petersburgu; jest autorem pierwszego serbskiego podręcznika do muzyki bizantyjskiej (Vodic za pojce kroz savremenu neumsku notaciju) wydanego w 2007 roku i współautorem pierwszego podręcznika do muzyki bizantyjskiej dla seminariów i prawosławnych szkół średnich (Osmoglasnik – Staro srpsko pojanje) wydanego w 2011 r.
Joanna Tomalska – historyk sztuki, kierownik Działu Sztuki Muzeum Podlaskiego. Autorka kilku wydawnictw albumowych poświęconych ikonom z Podlasia oraz szeregu artykułów naukowych im poświęconych.
Dimitri Kumbaroski – pochodzi ze Strugi w Macedoni. Ukończył Konserwatorium w Sofii, w Bułgarii, studiował śpiew bizantyjski u Igora Zirojevica w Szkole „Trojerucica”; doktorat w 2014 roku z historii śpiewu bizantyjskiego; pracuje na Euro-Balkan University w Skopje. Prowadzi chór bizantyjski Kalistrat Zografski, jest członkiem bizantyjskiego chóru Harmosini z Skopje i Serbskiego chóru bizantyjskiego.
Chór bizantyjski im. Moyseja Petrovicha i Towarzystwo Krzewienia Dziedzictwa Muzycznego z Belgradu zajmuje się studiami i wykonywaniem autentycznej w stylu bałkańskiej muzyki tradycyjnej. Korzenie tej wyjątkowej muzycznej kultury sięgają cywilizacji Bizancjum, która obejmowała obszar większy od Cesarstwa Bizantyjskiego i której wpływy trwają nawet po jej upadku.
Wykonawcy: Nikola Popmihajlov, Zoran Buljugic, Vladimir Nikolic, Nikola Sener, Nikola Lekic, Aleksandar Karlic.
Organizatorzy:
Schola i Stowarzyszenie „Węgajty”
Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny we Studziwodach
Parafia Prawosławna Opieki Bogarodzicy w Bielsku Podlaskim
Patronat:
Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski
Współorganizatorzy i Partnerzy:
Muzeum w Bielsku Podlaskim, Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku
Policealne Studium Ikonograficzne w Bielsku Podlaskim
Męski Chór Kameralny im. Bogdana Onisimowicza
Stowarzyszenie „Metamorfosis” z Supraśla
Towarzystwo Krzewienia Dziedzictwa Muzycznego i bizantyjski Chór im. Moyseja Petrovicha z Belgradu
Bizantyjski Chór „Harmosini” z Skopje
Dofinansowano ze środków:
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Funduszu Aktywizacji Twórczości Teatralnej Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie.
Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski,
Wsparcie finansowe:
Arhelan Spółka z o.o. , MPEC w Bielsku Podlaskim, Bar „Anna”, Pensjonat „Cztery Pory Roku”, Jerzy Monachowicz, Ałła Sosna-Pawluczuk
Realizacja pierwszej części projektu Cresta 2015 w okresie kwiecień-listopad 2015 to wstępne rozpoznanie możliwości i pozyskiwanie partnerów organizacyjno-merytorycznych dla dalszych działań Scholi Wegajty w Serbii, Rumunii i Macedonii. Dołożyliśmy wszelkich starań, aby doprowadzić do twórczych, inspirujących spotkań międzykulturowych i międzywyznaniowych na nieprostej drodze Cresty, w czasach pełnych niepokoju aleniepozbawionych nadziei.
W 2015 roku odbyły się dwie wyprawy i rekonesans:
I) Wyprawa do Serbii i Macedonii w dniach 7-18 kwietnia
II) Rekonesans do Rumunii w dniach 1-12 września
III) Wyprawa Serbii i Macedonii w dniach 26 października – 7 listopada
I) Wyprawa do Serbii i Macedonii (kwiecień 2015)
Podczas wyprawy 2 osób ze Scholi Węgajty do Belgradu i Gradac w Serbii, Decani w Kosowie oraz Ochrydy i Strumicy w Macedonii zostały nawiązane nowe lub pogłębione już istniejące kontakty z zespołami, środowiskami, organizacjami przyszłych partnerów projektu,z krajów osi biegnącej przez środkową Europę. Przy każdym spotkaniu miało miejsce omówienie idei projektu, prezentacja pracy Scholi (dokumentacja fotograficzna i filmowa, fragmenty prezentacji wykładowych) oraz zaproszenie do współpracy; spotkania z współorganizatorami odbywały się w ich miejscach stałych aktywności (próba chóru, zajęcia w Szkole Muzycznej w Belgradzie, śpiew liturgiczny w parafiach Belgradu i Ochrydy, spotkania w Muzeum Ikony i Muzeum Sztuki Hagia Sofia w Ochrydzie); miało miejsce także wstępne rozpoznanie przestrzeni – poszukiwanie miejsc dla przyszłych prezentacji dramatów Scholi Węgajty. Spotkania ze środowiskami praktykującymi tradycyjny bizantyjski śpiew sakralny w miastach, ze środowiskiem akademickim (Uniwersytet Sztuki w Belgradzie) i w klasztorach (pracownie ikony w klasztorach w Gradac, Decani oraz w Strumicy).
II) Wyprawa do Rumunii (wrzesień 2015)
Od lat Schola Węgajty współpracuje przy rożnych projektach z chórem Byzantion z Jas, w rumuńskiej Mołdawii; gościliśmy zespół w Polsce kilkakrotnie i nie tylko na dużych krajowych festiwalach muzycznych ale także na kameralnych sesjach na Warmii i Podlasiu; wspólnie zrealizowaliśmy przed paru laty bizantyjski dramat „O trzech młodzieńcach w piecu ognistym”, który był prezentowany kilkakrotnie we Włoszech. Tym razem plany dotyczyły realizacji dramatu Ludus Passionis właśnie w Jassach, we współpracy z Chórem Byzantion. Dobrą współpracę rozwijamy także od kilku lat z klasztorem Varatec w Bukowinie, gdzie regularnie odbywamy (członkowie Scholi Wegajty i Grupy Agathos) praktyki mistrzowskie w tamtejszym Atelier ikony kierowanym przez Matkę Eleftherię; prowadzi ona również chór sióstr z klasztorów w Varatec i Agapii, który występuje z koncertami muzyki liturgicznej nie tylko w Rumunii. Przygotowaniem i rozwijaniem współpracy miały być wspólne warsztaty wokalne i ikonograficzne w Rumunii wiosna oraz w Polsce na Podlasiu jesienią 2016 roku. Tym razem jednak, mimo bardzo dobrych kontaktów i obustronnej chęci współpracy, nie udało się znaleźć możliwości na prezentacje łacińskiego dramatu pasyjnego w Jassach.
III) Wyprawa do Serbii i Macedonii (październik – listopad 2015)
Przy ponownym wyjeździe odbyły się kilkakrotnie spotkania w Belgradzie z Nicola Popmichaljov, szefem (Druszstwa) Stowarzyszenia i Serbskiego Chóru Bizantyjskiego im. Mojsey Petrovich, który to zespól został naszym partnerem w projekcie. Zaplanowano – na marzec 2016 – prezentacje pracy Scholi w ramach wykładów na Uniwersytecie w Belgradzie–(Wydział Dramatu) aby dotrzeć do środowisk potencjalnych odbiorców naszych prezentacji, spotkania warsztatowe na temat śpiewu bizantyjskiego; sprawdzenie proponowanych miejsc na spektakle, koncerty i wystawy planowane na 2016 rok. Wybranym miejscem prezentacji została świątynia rzymsko-katolicka na terenie dzielnicy uniwersyteckiej Zemun w Belgradzie, której proboszcz Jozo Duspara, znany jest w mieście jako organizator ekumenicznego festiwalu muzyki choralnej.Śpiewają na nim chóry prawosławne, greckokatolickie, rzymsko-katolickie i ewangelickie, ku wspólnemu porozumieniu poprzez medium sztuki sakralnej. Lokalny chór i parafia wraz z Wydziałem Dramatu Uniwersytetu Belgradzkiego będą gościć zespół Scholi Węgajty w ramach kwietniowej realizacji w Serbii. Odbyły się podobnie merytoryczne spotkania w Ochrydzie, w biurze organizacyjnym macedońskiego festiwalu muzycznego Ochrydzkie lato, zainteresowanego nasza prezentacja dramatyczną na sierpień 2016. Dokładne rozpoznanie miejsca prezentacji i warunków lokalnych umożliwił nam kontakt z Macedońskim chórem bizantyjskim, prowadzonym przez kantora i pracownika Muzeum ochrydzkiego, Ilie Risteskiego. Unikalna bazylika wczesnochrześcijańska Hagia Sofia w Ochrydzie, jest miejscem idealnie pasującym wystrojem architektonicznym, kubatura i akustyka do średniowiecznego dramatu pasyjnego,
Ludus Passionis Scholi Węgajty. Spotkanie z lokalnymi ikonografiami związanymi ze środowiskiem malarzy współpracujących z Galerią Ikony w Ochrydzie i niewielka wystawę ich prac, obiecał nam udostępnić w tym Muzeum, kurator i wykładowca historii sztuki macedońskiej, Milcho Georgijevski.
Odbyły się podobnie merytoryczne spotkania w Skopje, w biurze organizacyjnym Macedońskiego Teatru Narodowego (MNT), zainteresowanego naszą prezentacją i połączeniem jej z kwietniowym przyjazdem zespołu do Belgradu. Dyrektor i menadżer MNTDejan Projkovski, wysłał nas służbowym samochodem teatralnym na wyprawę po okolicach miasta aby obejrzeć proponowane przez niego przestrzenie na nasz dramat w średniowiecznych klasztorach i świątyniach (Monaster Matka, Św. Andrzeja, Św. Dymitra iMonaster Markow), z którymi już poprzednio teatr współpracował. Najlepszym jednak miejscem, przestrzenią idealną ze względów architektoniczno akustycznych, okazała się współczesna świątynia Św. Bogurodzicy w centrum Skopje nad brzegiem rzeki zwanej Vardarem. Nawiązaliśmy także kontakt z Macedońskim Chorem bizantyjskim ze Skopje prowadzonym przez kantora Zorana Ristosa, który również jest zainteresowany współpracą z nami przy kwietniowej realizacji dramatu.
Miejscem zainteresowanym wystawą i wykładami jest Muzeum Etnograficzne w Skopje, z którego pracownikiem naukowym, reżyserem wspaniałych filmów dokumentalnych Vladimirem Bocevem, Stowarzyszenie Węgajty współpracuje już od ponad 15 lat.
Zaplanowane są WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE prezentacjom dramatycznym takie jak warsztaty śpiewu sakralnego łacińskiego i bizantyjskiego (spotkanie zespołów polskiego i serbskiego w praktyce wokalnej), wystawy („Warmińskie Bizancjum” dokumentacja fotograficzna z pracy lokalnej Scholi na Warmii w Polsce), prezentacje audiowizualne (zapoznanie partnerów z programami Scholi –„Laboratorium Tradycji” i „Quem queritis” ), spotkania na wydziałach teatralnych i muzycznych uniwersytetów, seminaria (np. spotkanie ze środowiskiem ikonografów w Muzeum ikony w Ochrydzie w Macedonii i w Muzeum Etnograficznym w Skopje a także w klasztorze Kovlij w serbskiej Fruskiej Górze pod Belgradem) i warsztaty tematycznie związane z poszczególnymi tradycjami miejscowymi śpiewu sakralnego, serbską i macedońską ( w czasie sesji jesienią 2016 na Podlasiu).
Projekt jest realizowany przez Stowarzyszenie i ScholeWęgajty
Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
